Zarafet Budalaları

“Les précieuses ridicules [Zarafet Budalaları] ilk defa olarak 18 Teşrinisani [Kasım] 1659 tarihinde “Petit Bourbon” sahnesinde temsil edildi. O tarihte “Préciosité” hastalığı Fransız cemiyetini yarım asra yakın bir zamandır ifsat edip duran bir illet vaziyetinde idi. Bu gülünç dert efkârıumumiyeyi artık usandırmıştı. Onun için bu bir perdelik piyes Molière'in hayalinden bile geçmemiş bir muvaffakiyet kazandı. İhtiyar bir seyirci:

“Cesaret, Molière! İşte hakiki komedi!” diye bağırdı. Tiyatronun hasılatı birdenbire iki buçuk misline çıktı. Bununla beraber, yukarıda iki eserinden bahsettiğimiz Somaize'in rivayetine nazaran, nüfuzlu bir Précieux'nün el altından yaptığı tesir üzerine eserin temsili bir müddet menedildi.

 

Bu memnuniyet, gene o senenin 2 Kânunuevveli'ne [Aralık] kadar ancak on beş gün sürdü ve bu ikinci temsilin muvaffakiyeti, birincisini gölgede bıraktı. Molière fiyatları iki misline çıkardığı hâlde bütün yerler doldu; aynı sene içinde iki defa da kralın huzurunda temsiller verildi; müellifin 1673 tarihine tesadüf eden vefatına kadar bu güzel piyes 56 defa halka ve beş defa da krala gösterilmek suretiyle 61 defa temsil edilmiş oldu.

 

Sonradan, 1680 tarihinden 1933 tarihine kadar da yalnız Paris'in “Comédie française” sahnesinde bin on bir defa temsil edildi.

Molière'in bütün eserlerinde olduğu gibi bu piyesinde de tehzil ettiği dert, yalnız Fransa'nın on yedinci asır hayatına mahsus bir dert değil, her devirde ve her yerde tesadüf edilen umumi ve beşerî bir dertti. Zaten bu çok büyük dâhinin eserlerini daima taze bırakan, hiç eskitmeyen hususiyet de işte budur. Eski Roma'dan, Yunanistan'dan itibaren orta ve yeni zamanların muhtelif Avrupa ve Asya memleketlerine kadar her yerde her zaman “Préciosité” cereyanları olmuş ve belki de beşeriyet hiçbir zaman bu dertten kurtulamamıştır.”

 

İsmail Hami Danişmend