İLYAS TOPSAKAL; 1970 yılında Samsun’da doğdu, ilk ve orta öğrenimini doğduğu ilde tamamladıktan sonra 1989 yılında Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesini kazanmış ve 1994 yılında mezun olmuştur. Aynı yıl Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı’nda yüksek lisansına başlamıştır. 1997–2000 yılları arasında Yüksek Lisans tezi ile ilgili bilgi ve becerisini arttırmak ve Türk lehçeleri ile Rus Dilini öğrenmek amacıyla Rusya ve Kazakistan’da Türk Dünyası Araştırmaları burslusu olarak bulunmuştur. 1999 yılında “X-XII. Asırlarda İdil Bulgarları ve İslamiyet” adlı tezle Yüksek Lisans çalışmasını tamamladıktan sonra, aynı Anabilim Dalı’nda doktora eğitimine başlamıştır. Tamamına yakını kilise arşivine dayanan doktora çalışmasını 2007 yılında bitirmiştir. Doktora tezi “Rus Misyoner Kaynaklarına Göre İdil Ural Bölgesi’nde Ortodoks Misyoner Faaliyetleri ve Türkler” adını taşımaktadır. 2008–2010 yıllarında İngiltere Reading Üniversitesi Tarih Bölümünde Post doktorasını tamamlamış, aynı zamanda ikinci yıl yüksek lisans ve doktorada seminerler vermiştir. Bu arada 2012 yılında İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Yardımcı doçentlik unvanını almış, bu fakültede Türk İslam Tarihi derslerini vermiştir. 2012 yılının Haziran ayında Genel Türk Tarihi alanında doçentlik unvanına layık görülmüştür. Yazar, 2016 yılında İstanbul Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümüne atanmış ve halen bu bölümde görevini sürdürmektedir.

Özellikle Rus Çarlığı ve Sibirya üzerine popüler dergilerde birçok yazısı yayımlanmıştır. Ayrıca Türk Dünyası Araştırmaları Dergisinin 2003–2013 yılları arasında 10 yıl süresiyle kesintisiz editörlüğünü yapmıştır. 

Evli ve İdil ile İlim Çise adında iki kızı vardır. İngilizce, Rusça, Arapça, Türk Lehçeleri; Tatarca Kazakça Kırgızca, Özbekçe bilmektedir.